Vragen over de “Visie Muskus­rat­ten­beheer West en Midden Nederland 2017-2020”

Indiendatum: jun. 2017
Antwoorddatum: 2 aug. 2017

Beantwoording schriftelijke vragen Partij voor de Dieren

Op 2 juni 2017 heeft de fractie van de Partij voor de Dieren schriftelijke vragen gesteld over de beleidsvisie Muskusrattenbeheer nadat dit besproken is in de AB commissie van 24 mei 2017.

1. Hoe vaak is er in de afgelopen 40 jaar melding gedaan aan de Minister (van Infrastructuur en Milieu of diens voorganger) conform Waterwet Artikel 2.12 lid 5 (of diens voorganger) van een dermate grote veiligheidsrisico (overstroming of doorbraak van een waterkering, dijk of ander object) dat dit gemeld diende te worden?

Er is melding gemaakt van dijkdoorbraak Wilnis.

2. Hoe vaak was er bij deze meldingen sprake van een (aanzienlijke) bijdrage door muskusratten aan de situatie die aanleiding gaf tot het doen van een melding aan de Minister?

Geen enkele keer. Muskusrattenbeheer is geen technische parameter waarop getoetst en gerapporteerd wordt in het kader van Waterwet artikel 2.12.

3. Hoe vaak is er in de afgelopen 40 jaar een dijkdoorbraak of overstroming geweest in het beheergebied van AGV? En welke rol heeft de aanwezigheid van muskusratten een al dan niet bepalende rol gespeeld in elk van deze dijkdoorbraken of overstromingen?

In 2003 is in het beheergebied van AGV een dijkdoorbraak geweest in Wilnis. De dijkdoorbraak van Wilnis is uitvoerig onderzocht. De oorzaak van deze dijkdoorbraak is de aanhoudende droogte in combinatie met de grondsamenstelling van de dijk (veen). De graverij van muskusratten heeft hierbij geen rol gespeeld. Door muskusrattenbeheer willen we voorkomen dat er dijkdoorbraken of overstromingen ontstaan.

4. Welke rol heeft de aanwezigheid van muskusratten gespeeld bij de dijkdoorbraak in Wilnis in 2003?

Geen, zie vraag 3.

5. Is het DB bereid om onderzoek te laten doen of de maatregelen en verbeteringen die naar aanleiding van Wilnis zijn uitgezet en nog ondernomen moeten worden uitgebreid kunnen worden met preventieve maatregelen om graverij door muskusratten te voorkomen? Zo nee, waarom niet?

Nee, hier is geen aanleiding toe.

6. Is het DB van mening dat de voorliggende visie recht doet aan Waterwet Artikel 2.1 lid 1, namelijk dat voorkoming van wateroverlast in samenhang plaats vind met bescherming en verbetering van de ecologische kwaliteit op het moment dat een diersoort volledig uitgeroeid gaat worden in onder andere het beheergebied van het Waterschap AGV? Graag een onderbouwd antwoord.

Het huidige beleid is gebaseerd op het beheersen van muskusratten. Het volledig uitroeien is niet aan de orde. De muskusrat wordt gezien als een invasieve exoot die niet bijdraagt aan een goede ecologische waterkwaliteit. Het DB is van mening dat het huidige beleid hieraan recht doet. De voorliggende (niet vastgestelde) visie wordt aangepast naar aanleiding van de resultaten van de veldproef.

Achtergrondinformatie over invasieve exoten is te vinden op: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/natuur-enbiodiversiteit/
inhoud/bestrijding-invasieve-exoten

7. Wordt in het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) specifiek rekening gehouden met de risico’s die verbonden zijn aan graverij door muskusratten en/of andere gravers? Zo ja, welke maatregelen worden er vanuit het HWBP genomen om de veiligheidsrisico’s als gevolg van graverij door dieren in te dammen? Zo nee, waarom wordt in het huidige beleid dan wél vooral ingezet op bestrijding van muskusratten en in de nieuwe visie zelfs op volledige uitroeiing, als vanuit het HWBP hier geen specifieke aandacht voor is (met andere
woorden, hoe groot is het veiligheidsrisico dat muskusratten dan precies)?

Het HWBP is een programma waarin Rijk en waterschappen op nationaal niveau samenwerken om afgekeurde primaire keringen te versterken. Hierin wordt de urgentie van versterking vastgesteld, en wordt doelmatige besteding van de gelden die hiervoor beschikbaar gesteld vooraf getoetst. Er is geen relatie met muskusrattenbeheer omdat graverij van muskusratten valt onder regulier beheer en onderhoud van de keringen. Graverij van muskusratten is geen sterkte parameter waarop getoetst wordt.

8. In welke mate (percentage) is het huidige muskusrattenbeheer beleid gericht op voorkomen van onveilige situaties bij waterstaatswerken in het kader van de Waterwet en in welke mate gericht op andere locaties waar geen sprake is van een direct veiligheidsrisico?

Een onderscheid tussen risicovolle en minder risicovolle locaties wordt bewust niet gemaakt: de strategie is vlakdekkend en jaarrond bestrijden zonder onderscheid. Hiermee wordt voorkomen dat er gebieden ontstaan waar de populatie snel kan groeien (haarden ontstaan), en waardoor een (verdere) verspreiding van muskusratten ontstaat. In de (niet vastgestelde) visie wordt de onderbouwing van die keuze uitgelegd op pagina 6 (onderste alinea en kader).

9. Op hoeveel en welke locaties (dijken, kaden, kunstwerken, et cetera) en op welke wijze wordt door Waterschap AGV uitvoering gegeven aan Waterwet Artikel 3.2a “Het waterschap draagt zo goed mogelijk zorg voor het voorkomen van schade aan waterstaatswerken veroorzaakt door muskus- en beverratten” anders dan door het doden van muskusratten? Zijn er bijvoorbeeld locaties voorzien van preventieve maatregelen of objectbescherming en zo ja welke?

In het gehele beheergebied van AGV wordt muskusrattenbeheer toegepast zoals we dat tot dusver hebben gedaan. Op dit moment zijn er geen locaties in het beheergebied van AGV waar preventieve maatregelen worden genomen of locaties die van objectbescherming zijn voorzien.

10. Uitgaande van de berekening van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) (zie http://www.hdsr.nl/muskusrattenbeheer/veiligheidvoorop/preventieve/) dat het aanbrengen van preventieve maatregelen in geheel Nederland ongeveer 3,5 miljard euro kost, is het DB dan bereid om naast ‘complete verwijdering’ van alle muskusratten in geheel Nederland ook de optie van landelijk preventieve maatregelen nemen op te nemen als onderzoeksdoel in de voorliggende visie? Zo nee, waarom niet?

Voor inzet van preventieve maatregelen worden de uitkomsten van de landelijke veldproef afgewacht.

11. Is het DB bereid om de met preventieve maatregelen gemoeide kosten te verhalen op de Minister onder Waterwet Artikel 7.22a lid 2 punt a en b en/of Waterwet Artikel 7.22d lid 1 en/of 2, beide vallende onder het Deltafonds, aangezien Waterwet Artikel 3.2a specifiek gericht is op de in deze onder het Deltafonds gedekte activiteiten? Zo nee, waarom niet?

Het muskusrattenbeheer is een reguliere taak van het waterschap waarvoor de watersysteemheffing bedoeld is. Dit is ook expliciet in de memorie van toelichting op de Waterwet opgenomen. Zowel de huidige bestrijding als eventuele graafwerende maatregelen moeten hieruit bekostigd worden en dit valt het niet onder de reikwijdte van het Deltafonds. Het Deltafonds (tot 2030) bekostigt de maatregelen die nu in bijbehorend Deltaplan & -programma zijn opgenomen. Alternatieven voor muskusrattenbeheer zijn daar nu geen onderdeel van, dus zal het niet in aanmerking komen voor financiering.

12. Wat zijn de lange termijn gevolgen voor de ‘beheerders’ van muskusratten in relatie tot de gewenste (her)introductie van de bever, en van andere gravers (mollen, konijnen, …) indien er geen preventieve maatregelen genomen worden en alleen de muskusrat volledig uitgeroeid wordt? Kan het bijvoorbeeld zo zijn dat een groot deel van de muskusratten beheerders in dienst moeten blijven om
andere gravers te beheren?

Beheer is nu op specifieke invasieve exoten/plaagsoorten gericht waarvan de taak in de wet is geregeld. Uitroeiing van de muskusratten (en beverratten) zal betekenen dat die functie niet langer zal bestaan, en dat werknemers zich met andere taken bezig zullen houden. Beheer van andere graafschadeveroorzakers is nu geen wettelijke taak van het waterschap. Met hun gebiedskennis en kennis van het watersysteem kunnen de beheerders waarschijnlijk een andere rol vervullen bij/voor de waterschappen.

13. Waarom wordt voor de muskusrat een uitzondering gemaakt waardoor hij niet langer beschermd dient te worden onder Artikel 2.1 lid 1b volgens de nieuwe visie, dus als dier onderdeel uitmakende van de ecologische waterkwaliteit?

De muskusrat is een invasieve exoot die kan uitgroeien tot een plaag. De muskusrat richt schade aan aan de natuur, veiligheid en economie. Daarom wordt de muskusrat niet beschermd als dier onderdeel uitmakend van de ecologische waterkwaliteit.

14. Indien het antwoord op de vorige vraag is dat dit veroorzaakt wordt doordat de muskusrat een ‘exoot’ in Nederland is, gaat het Waterschap AGV zich dan ook inzetten om andere ingeburgerde exoten, zoals bijvoorbeeld de snoekbaars, uit te roeien? Zo nee, waarom niet?

Omdat we geen andere invasieve exoten hebben die van invloed zijn op de waterveiligheid.

15. De nieuwe nota en visie zijn mede gebaseerd op de tussenrapportage van de Veldproef. In deze tussenrapportage wordt in Deel I klip en klaar gesteld dat “Eén van de aanbevelingen is om te overwegen het doel van de bestrijding bij te stellen van ‘controle’ naar ‘complete verwijdering’. Er lopen echter nog een tweetal deelstudies, o.a. die aan objectbescherming, die het verdienen om in samenhang met de hier gepresenteerde bevindingen gewogen te worden. Daarom is het zinvol om te wachten met het beslissen over het eventueel aanpassen van beleid of strategie tot deze studies zijn afgerond.”
In de nieuwe visie wordt hier echter volledig aan voorbijgegaan, complete verwijdering wordt als de nieuwe lange termijn ambitie neergezet, en er wordt een onderzoek gestart om deze ambitie uit te voeren. Is het DB het met onze fractie eens dat dit tot een tunnelvisie leidt en daarmee andere resultaten van de Veldproef uitsluit, mede aangezien de nieuwe visie voor de periode 2017-2020 zou gaan gelden, terwijl de complete resultaten van Veldproef in 2018 verwacht worden? Zo nee, waarom niet? Graag een onderbouwd antwoord.

Er is volgens het Dagelijks bestuur geen sprake van tunnelvisie. Het beleid is gericht op het ‘onder controle houden’ van de populatie muskusratten (met zoveel mogelijk dierenleed beperken, ruimte voor innovatie, en inzet op kwaliteit van de medewerker). In de (door AGV niet vastgestelde) visie wordt hiervan nog steeds uitgegaan. De uniecommissie Muskusrattenbeheer (MRB) concludeert bij de veldproef dat “de bestaande strategie van landsdekkend en jaarrond bestrijding gehandhaafd moet worden en dat die inzet bijdraagt om uiteindelijk elke bestrijdingsstrategie te kunnen kiezen”. Op pagina 8 van de (door AGV niet aangenomen) visie is expliciet aangeven dat de definitieve resultaten van de veldproef aanleiding kunnen zijn om de strategie en visie aan te passen.

16. In 2017 wordt volgens de nota en de onderliggende visie een kostenreductie van 4% behaald. De fractie van de Partij voor de Dieren ontvangt graag een onderbouwde, gespecificeerde en gedetailleerde doorrekening waar deze verwachte kostenreductie op gebaseerd is. Hierbij geven we mee dat een term als ‘efficiency besparingen’ niet als onderbouwend gezien wordt.

De taakstelling van 4% is opgenomen in de begroting van het samenwerkingsverband. Voor het Dagelijks Bestuur is dit voldoende.

17. Uit de evaluatie van de lopende samenwerkingsovereenkomst blijkt dat zowel vangsten als schades geregistreerd worden, waarbij gesteld wordt dat “schade exacter en op x,y coördinaten geregistreerd” worden. In de evaluatie staan echter alleen cijfers over vangsten, maar geen cijfers over schade. Hoeveel schade gevallen zijn er gedurende de looptijd van de huidige samenwerking geregistreerd, binnen AGV gebied, en binnen het gehele beheergebied van het samenwerkingsverband? En tot welke kosten heeft dit geleid om deze schades a) te laten repareren op kosten van AGV dan wel b) te compenseren aan derden (graag separaat benoemen)?

Het huidige beheer is gericht op preventie en schade voorkomen. Schades aan de waterkering worden geregistreerd door de inspecteurs van AGV tijdens de visuele inspecties van de waterkeringen en naar aanleiding van meldingen. De inspecteurs hebben hierover afstemming met de muskusrattenbeheerders. Er is een aantal herstelwerkzaamheden gedaan (6 gevallen sinds 2014). Dit waren kleine ingrepen met relatief weinig kosten (maximaal 10.000 euro per geval). Veelal worden schades van graverijen meegenomen in het project van een dijkversterking. Deze kosten zijn niet apart geregistreerd. Het is hierdoor lastig om kosten van herstelwerkzaamheden aan
te geven.

18. Om wat voor soort schades ging het? En waren er gevallen van schade bij waarbij de veiligheid van mensen of dieren in gevaar kwam, en zo ja, in welke mate? En waren er schades bij die tot een doorbraak van een primaire of secundaire waterkering hadden kunnen leiden?

Het ging om kleine schades die de veiligheid niet in het geding hebben gebracht. Als een dergelijke schades niet op tijd wordt ontdekt en hersteld, kan dit uiteindelijk de stabiliteit in gevaar brengen.

19. Is het DB bereid om behandeling van de visie en daaraan verbonden samenwerkingsovereenkomst, gezien de onomkeerbare en verstrekkende gevolgen die de lange termijn ambitie heeft op de muskusratten populatie in Nederland, in het Algemeen Bestuur uit te stellen totdat er een beeldvormende sessie geweest is met experts vanuit verschillende disciplines, zodat de Algemeen Bestuur leden tot een geïnformeerde besluitvorming kunnen komen? Zo ja, neemt het DB dan het voortouw om een beeldvormende sessie te organiseren en op welke termijn? Zo nee, waarom niet?

In de AB-vergadering van 21 juni 2017 is unaniem een amendement aangenomen. Hierin is o.a. opgenomen dat de visie wordt aangepast op de definitieve bevinding van de landelijke veldproef. Tot aan dat moment werken we volgens de afspraken die zijn gemaakt in de samenwerkingsperiode 2011-2015.

De keuze voor onderwerpen voor beeldvormende sessies ligt bij het AB zelf.

Het Dagelijks bestuur