Schrif­te­lijke vragen over pacht

Indiendatum: 26 sep. 2024
Antwoorddatum: 5 nov. 2024

1. Vorig jaar is gesproken over de biodiversiteit op gronden van waterschap AGV. Toen is vanuit de organisatie het volgende gezegd: “Voor AGV-percelen die in pacht zijn uitgegeven, wordt het vergroten van biodiversiteit meegenomen bij het aflopen/herzien van de pachtcontracten.” Op welke manier gebeurt dat?

Antwoord: Ten eerste enige algemene achtergrond m.b.t. pachtovereenkomsten van het waterschap. AGV heeft, in tegenstelling tot veel andere waterschappen en provincies nagenoeg geen strategische landbouwgrond in eigendom met het doel opgaves te realiseren of om te gebruiken als ruilgrond.

Pachtovereenkomsten landbouwpercelen:
AGV heeft twee pachtcontracten op landbouwpercelen, een bouwperceel en een graslandperceel. Het graslandperceel is gereserveerd voor de bouw van een Defosfateringsinstallatie (DFI) in 2026. Het bouwperceel is uitgegeven in geliberaliseerde pacht welke eind 2028 afloopt. Bij nieuwe uitgifte kunnen er aanvullende voorwaarden worden opgenomen. De overige pachtcontracten zijn op dijken. Zaken als intensieve teelt, grasland scheuren en akkerranden hebben alleen betrekking op landbouwpercelen. AGV geeft gronden die in eigendom blijven privaatrechtelijk in gebruik aan derden tegen een marktconforme vergoeding om onderhoudskosten voor AGV te beperken.

Pachtovereenkomsten op dijken:
Mogelijk zijn dijkverbeteringsprojecten natuurlijke momenten om zowel de inrichting als de contractvorm om te vormen naar de gewenste situatie. Bij deze projecten is er reeds contact tussen de pachter en AGV. In het Uitvoeringsprogramma is opgenomen dat in Q1 en Q2 van 2025 onderzoek wordt uitgevoerd naar het bloemrijk inrichten van dijken. Dit is een doelstelling uit het Biodiversiteitsherstelplan die is geconcretiseerd in een Programma van Eisen bloemrijke dijken (PvE). Dit PvE maakt onderdeel uit van het proces van een dijkverbetering. Er blijken diverse omgevingsaspecten (waaronder pachtcontracten) te zijn die de daadwerkelijke toepassing van het PvE belemmeren. Het onderzoek is bedoeld om de belemmeringen en het handelingsperspectief dat we hebben om de belemmeringen weg te nemen beter in beeld te krijgen. Hierbij zal specifiek aandacht besteed worden aan pachtovereenkomsten. Naar verwachting wordt in Q2 van 2025 over de resultaten van het onderzoek gerapporteerd en met het algemeen bestuur gedeeld.

Op dit moment zijn twee reguliere pachtcontracten in een procedure van ontbinding. Beide contracten gaan over dijken. Eén contract op verzoek van de gemeente Gooise meren in verband met de verlegging van een fietspad. De gemeente betaalt de afkoopsom en de grond wordt weer verpacht als compensatiegrond voor andere pachters die grond verliezen. Het tweede dossier is op verzoek van de pachter in verband met verhuizing. Bij het aangaan van nieuwe pachtovereenkomsten zal een glyfosaat- en drijfmestverbod worden meegenomen. Ook moeten voorwaarden worden uitgewerkt die borgen dat het gebruik van de verpachte gronden de ontwikkeling en het beheer van de bloemrijke dijk niet verstoort.

2. De reguliere pacht kent bij waterschap AGV nog geen duurzaamheidsbepalingen. Reguliere pachtcontracten kunnen alleen worden gewijzigd in samenspraak met beide partijen of tegen een redelijk aanbod. Welke mogelijkheden ziet het DB tot verduurzaming van de reguliere pacht?

Antwoord: Gemeente Amsterdam heeft voor de veiligheid van haar drinkwaterbron in de Bethunepolder een aantal jaren geleden hun reguliere pachtcontracten ontbonden, naast dat daar aanzienlijke vergoedingen zijn betaald heeft dat ook veel uren gekost. De inschatting is ca 100 uur per dossier zonder de garantie dat er overstemming wordt bereikt. Op dit moment ontbreekt personele capaciteit om op grote schaal reguliere pachtovereenkomsten aan te passen.

Voor de pachtovereenkomsten op dijken wordt, zoals al vermeld in de beantwoording van vraag 1 in 2025 een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden, gekoppeld aan dijkverbeteringen, voor aanpassing van de pachtvoorwaarden met het doel de biodiversiteit te bevorderen.

3. De geliberaliseerde pacht, hectarepacht en nieuwe pachtovereenkomsten kennen ook nog geen duurzaamheidsbepalingen. Verduurzaming is wel eenvoudig te realiseren. Binnen het programma Duurzame Gronduitgifte worden voorwaarden (i) t/m (xii) al succesvol toegepast. Onderzoek laat zien dat daarnaast voorwaarden (xiii) en (xiv) zeer kansrijk zijn. Welke mogelijkheden ziet het DB om onderstaande voorwaarden in nieuwe pachtovereenkomsten op te nemen? En zo niet, waarom niet? Graag een antwoord per voorwaarde.

Antwoord: AGV verpacht veelal (voor landbouw incourante) dijkpercelen. De meeste van de bovenstaande voorwaarden zijn niet aan de orde of toepasbaar op keringen. Voor keringen worden de punten iii [beperking bemesting en/of verbod kunstmest], iv [beperking gebruik bestrijdingsmiddelen], vii [maaien volgens bepaalde frequentie, manier en periode] en xiii [lagere bandenspanning en wiellast] nader uitgewerkt . Dit nemen we mee in het onderzoek naar belemmeringen en handelingsperspectief mbt bloemrijke dijken (zie ook beantwoording vraag 1). Geliberaliseerde pacht, hectarepacht en nieuwe pachtovereenkomsten bieden meer mogelijkheden dan reguliere pacht om voorwaarden aan te passen.

Voor één contract (een bouwperceel, zie ook antwoord op vraag 1) dat eind 2028 afloopt wordt de aanpassing van de voorwaarden breder bekeken indien het perceel weer wordt verpacht. Mogelijk wordt dit perceel na afloop van de pachtperiode ingezet voor waterberging.

Aanpassing van pachtovereenkomsten gebeurt altijd in overleg met de pachter. Risico van aangepaste voorwaarden is dat het voor de pachter niet langer interessant is om de gronden te pachten (omdat bijvoorbeeld grasopbrengsten niet meer optimaal zijn). Voor het waterschap betekent niet kunnen verpachten, meer zelf onderhouden, waarvoor meer middelen nodig zijn. Aan de andere kant maakt meer onderhoud in eigen hand hebben, het realiseren van biodiversiteitsdoelen haalbaarder. Het is een bestuurlijke afweging om al dan niet voor aanscherping van de voorwaarden en bijkomende consequenties te kiezen.

4. Voorwaarden in pachtovereenkomsten hoeven niet alleen over de bouw, maar kunnen ook over andere aspecten van de bedrijfsvoering gaan. Welke mogelijkheden ziet het DB om de onderstaande voorwaarden in nieuwe pachtovereenkomsten op te nemen? En zo niet, waarom niet? Graag een antwoord per voorwaarde.

Antwoord: In het kader van het onderzoek naar handelingsperspectief voor het realiseren van bloemrijke dijken, zullen deze voorwaarden [data verzamelen en leveren over de waterkwaliteit en/of biodiversiteit, certificering als biologisch bedrijf, deelname aan de eco-regeling van het GLB, verplichte cursus natuurlijk graslandbeheer, beheer watergangen met Keurkleur Blauw] worden beschouwd. Wat kunnen ze opleveren en welke inspanning is nodig om ze (in het ritme van het dijkverbeteringsprogramma) te implementeren?

5. Om een duurzame bedrijfsvoering voor de betaalbaar te houden, kan het waterschap korting op de pachtprijs geven. Binnen het programma Duurzame Gronduitgifte wordt daarvoor een rekenmodel gebruikt, dat door de Universiteit van Wageningen is ontwikkeld. Dit rekenmodel zal vanaf juli 2024 ook landelijk worden toegepast. Kortgezegd krijgt de boer korting op de pachtprijs voor een bedrijfsvoering die bijdraagt aan de waterkwaliteit, bodemkwaliteit en biodiversiteit. Ziet het DB de mogelijkheid om dit rekenmodel toe te passen bij nieuwe pachtovereenkomsten? En zo niet, waarom niet?

Antwoord: Bij de organisatie is nog niet bekend of dit rekenmodel ook toepasbaar is op (incourante) dijkpercelen. Pachters krijgen hierop al 50% korting t.o.v. de maximaal toegestane pachttarieven. Hier verder van afwijken is een bestuurlijke afweging, aangezien het ook vastgesteld beleid is dat een marktconform tarief gevraagd wordt voor gebruik van eigendom van AGV. Hiervoor is aanvullend onderzoek nodig. De mogelijkheden voor toepassing (en de bestuurlijke keuzes die hieruit volgen) worden meegenomen in het onderzoek naar handelingsperspectief voor het realiseren van bloemrijke dijken.

6. Behalve een korting op de prijs, kan het waterschap duurzame pachters meer zekerheid bieden. Zo bieden sommige partijen binnen het programma Duurzame Gronduitgifte boeren met een bewezen duurzame bedrijfsvoering langere overeenkomsten aan en/of voorrang bij een nieuwe gunning. Welke mogelijkheden ziet het DB om duurzame pachters meer zekerheid te bieden?

Antwoord: De wens is breder om pachters meer zekerheid te bieden. Ministerie van LVVN is bezig met nieuwe wetgeving rond pacht en kortdurende pacht ontmoedigen. AGV geeft de pacht doorgaans voor zes jaar uit (BW7: 325 De pachtovereenkomst geldt voor een bepaalde tijd voor los land bedraagt deze zes jaar) alleen bij verwachte ontwikkelingen, zoals de bouw van de eerdergenoemde defosfateringsinstallatie wordt een kortere periode aangehouden.

Als AGV landbouwpercelen in eigendom heeft is dat met het oog op een verwachte ontwikkeling. Die kan niet beperkt worden door langlopende pachtovereenkomsten. Op keringen is de verwachting dat het minder problematisch is om de pacht langer af te sluiten. Het verlenen van voorrang bij gunning en/of het verstrekken van pachtovereenkomsten met een langere looptijd dan gebruikelijk is op dit moment nog geen staand beleid van AGV. De mogelijkheden om pachters met een bewezen duurzame bedrijfsvoering te belonen, kunnen onderzocht worden.

7. Het waterschap kan zijn percelen niet alleen verduurzamen via het pachtstelsel, maar ook via ruimtelijke regelgeving. Zo kunnen percelen worden toegevoegd aan Natuurnetwerk Nederland (NNN). Wellicht is daar subsidie voor beschikbaar vanuit de provincie. Welke mogelijkheden zijn er voor het waterschap om percelen aan het NNN toe te voegen? Welke daarvan ziet het DB als kansrijk en waarom (niet)?

Antwoord: De provincie heeft subsidie beschikbaar voor de NNN-gebieden. NNN is een langdurig proces, snelle resultaten kunnen we hiermee niet bereiken. Ook bij toevoeging van gebieden aan NNN moet overeenstemming over gebruik(svoorwaarden) met pachters zijn. Het ritme van de dijkverbeteringsprojecten biedt waarschijnlijk meer handelingsperspectief voor het waterschap om de pachtcontracten aan te passen.

8. Met deze vragen hoopt de Partij voor de Dieren het DB nieuwe ideeën te geven voor verduurzaming van de pacht. In het coalitieakkoord is daarover in ieder geval het volgende afgesproken: (i) we willen meer controle op het beheer van biodiversiteit bij pachtcontracten, (ii) bij het aflopen en/of herzien van pachtcontracten van keringen nemen we voorwaarden op, onder andere over bemesting, om waterveiligheid, waterkwaliteit en biodiversiteit te bevorderen, en (iii) in alle nieuwe pachtcontracten van AGV nemen we op dat we water en oevers als natuur beschouwen en beheren. Op welke termijn worden deze afspraken uitgevoerd? Wanneer kan het AB een bestuursvoorstel verwachten?

Antwoord: In Q2 van 2025 worden de resultaten verwacht van het onderzoek naar handelingsperspectief voor meer biodiversiteit op dijken. Pachtovereenkomsten en de mogelijkheden om met aangepaste voorwaarden voor meer biodiversiteit op keringen te zorgen, maken hier onderdeel van uit. Over de uitkomsten van dit onderzoek wordt gerapporteerd aan het AB.